DeSci Nedir? Merkeziyetsiz Bilim Hakkında Bilmeniz Gerekenler 

Tarafından Seda Çalkap

Son güncelleme: Oca 17, 2025

Co-author

Tarafından Ekrem Koku

DeSci Nedir Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), bilimsel araştırmaları daha açık ve erişilebilir hale getirmek için blockchain ve Web3 teknolojilerini kullanır.

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), bilimsel araştırmanın daha açık, adil ve iş birliğine dayalı bir şekilde yapılmasını amaçlıyor. Bu hedefe ulaşmak için blockchain teknolojisini kullanarak araştırma süreçlerini dönüştürüyor.

Peki, DeSci nedir? Bilimi paylaşmanın ve yürütmenin yeni bir yoludur. Genellikle az sayıda kurumun kontrol ettiği ve bilgiye ve finansmana erişimi sınırlayabilen geleneksel sistemlere bağımlılığı ortadan kaldırır.

DeSci’nin blockchain ile nasıl çalıştığını merak ediyor olabilirsiniz. 

Blockchain, araştırma verilerini güvenli ve şeffaf bir şekilde saklamak ve finansmanı yönetmek için bir sistem sunar. Araştırma kayıtlarını değiştirilemez bir şekilde tutar. Bu da verilerin doğrulanmasını ve güvenilir olmasını kolaylaştırır.

Ayrıca araştırmacıların doğrudan destekçilerden fon almasını sağlar. Katkıları karşılığında adil bir şekilde ödüllendirilmelerini, tokenleştirilmiş teşvikler aracılığıyla mümkün kılar. 

Bu sistem, yayıncılar veya hibe kurumları gibi aracıları ortadan kaldırır. Dünyanın herhangi bir yerindeki bilim insanlarının birlikte çalışmasını kolaylaştırır.

DeSci’nin kriptonun bir sonraki büyük trendi olma potansiyeli, mevcut araştırma sistemindeki büyük sorunları çözmesinden kaynaklanıyor. Ayrıca Web3’ün merkeziyetsizlik, adillik ve şeffaflık gibi değerleriyle uyumlu olması da bu potansiyeli güçlendiriyor. 

DeSci, bilimi daha erişilebilir ve verimli hale getiriyor. Böylece blockchainin finansın ötesine geçip gerçek dünyada değişim yaratabileceğinin güçlü bir örneği haline geliyor.

DeSci Nedir? Özet

Bu rehberde, blockchain teknolojisiyle bilimi daha açık ve iş birliğine dayalı hale getiren Merkeziyetsiz Bilim (DeSci) kavramını ele alacağız. Ayrıca DeSci’nin bilimi daha adil hale getirme yollarını tüm yönleriyle inceleyeceğiz.

Geleneksel araştırmalardaki sınırlı finansman, zor erişilen veriler ve yavaş ilerleme gibi yaygın sorunların DeSci ile nasıl çözülebileceğine bakacağız.

Akıllı sözleşmeler, paylaşılan veri depolama araçları ve şeffaf inceleme süreçleri gibi yenilikçi yöntemler kullanarak Desci’nin keşifleri nasıl hızlandırdığını göreceksiniz. 

Bu sayede DeSci’nin neden kriptonun bir sonraki büyük trendi olabileceğine dair ipuçları da edineceksiniz.

Araştırmalarda verimliliği artıran, bilgiyi herkes için ulaşılabilir kılan bu yenilikçi yaklaşımın avantajlarını ve karşılaştığı zorlukları keşfetmeye hazır mısınız? O halde gelin DeSci’nin dönüştürücü potansiyelini birlikte inceleyelim!

Bu özetin ardından merak ettiğiniz tüm detayları “Table of Contents” bölümünde bulabilirsiniz.

Öne Çıkanlar

  • Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), bilimsel araştırmayı daha açık ve topluluk odaklı hale getirmek için blockchain kullanır.
  • Geleneksel sistemlerdeki sınırlı finansman, yanlı yayınlar ve araştırma verilerine erişim kısıtlamaları gibi önemli sorunları ele alır.
  • Ana özellikleri; projeleri finanse etmek için akıllı sözleşmeler, güvenli veri paylaşımı için merkeziyetsiz depolama ve şeffaf hakem değerlendirme süreçlerini içerir.
  • Sağladığı faydalar arasında daha fazla şeffaflık, bilimde daha hızlı ilerleme ve araştırmacılar için daha iyi finansman fırsatları bulunur.
  • Zorluklar ise karmaşık teknoloji, belirsiz düzenlemeler ve DeSci’nin daha fazla kişi ve kuruluş tarafından benimsenmesi gerekliliğidir.

Merkeziyetsiz Bilim, DeSci Nedir?

Merkeziyetsiz Bilim, ya da DeSci, bilimsel araştırmaların yürütülme, finanse edilme ve paylaşılma şeklini değiştirmeyi amaçlar. Bu hedef doğrultusunda blockchain ve Web3 teknolojilerini kullanan bir harekettir.

DeSci’nin temel amacı, bilimi daha erişilebilir hale getirmek ve araştırmalarda şeffaflığı artırmaktır. Ayrıca araştırmacılar, fon sağlayıcılar ve kamu arasında küresel iş birliğini teşvik etmeyi hedefler.

DeSci Nedir
Kaynak: Shutterstock

Merkeziyetsiz altyapıyı kullanarak DeSci, araştırmaya sınırlı erişim, finansman şeffaflığının eksikliği ve bilginin yavaş yayılması gibi sorunları ele alır.

Ethereum.org’a göre, bu yaklaşım araştırma verilerinin erişilebilir ve güvenilir olmasını sağlayarak dünya çapında insanların iş birliği yapmasını kolaylaştırır. 

Onchain.org, DeSci’nin sınırlı finansman ve veriye erişim kısıtlamaları gibi büyük sorunları ele aldığını belirtiyor. Bu sorunların, toplulukların araştırmaları doğrudan desteklemesi ve yönlendirmesi sayesinde çözülebileceğini açıklıyor.

DeSci Foundation’a göre, 20 yıl önce yayımlanan Elsevier ve diğer yayıncı makalelerdeki URL’lerin neredeyse %100’ü bağlantı çürümesinden etkilenmiş. Ayrıca içerik kayması da bu durumu olumsuz etkiliyor.

DeSci Nasıl Popülerlik Kazandı?

Blockchain ile bilimsel araştırmayı birleştirme fikri 2010’ların başında ortaya çıktı. Ancak DeSci nedir sorusunun yanıtı, bu kavramın 2021 yılında geniş çapta kullanılmaya başlanmasıyla daha netleşti. Bu dönemde kavram, resmi bir hareket olarak ivme kazandı.

İlk çalışmalar, hakem değerlendirme süreçlerini iyileştirmeye odaklandı. Ayrıca yayınları açık erişim hale getirerek veri bütünlüğü ve erişim sorunlarını ele aldı.

2019’da kurulan Molecule, DeSci alanındaki en erken projelerden biri olarak araştırma finansmanı ve geliştirme süreçlerini dönüştürmeyi amaçladı. 

Proje, fikri mülkiyet (IP) haklarını tokenize ederek IP tokenları (IPT) adı verilen alınıp satılabilir varlıklara dönüştürmek için blockchain kullanıyor. Bu tokenizasyon, araştırmacıların, hastaların ve yatırımcıların projeleri iş birliğiyle finanse etmelerini ve desteklemelerini sağlıyor.

Molecule’un en önemli yeniliklerinden biri, fikri mülkiyet haklarını blockchain üzerinde güvenli şekilde kaydetmek oldu. Bu yenilik, Intellectual Property Non-Fungible Token (IP-NFT) olarak bilinmektedir.

Bu tokenlar, verileri ve mülkiyeti tek bir programlanabilir dijital varlıkta birleştiriyor. Şimdiye kadar IP-NFT’ler, önde gelen üniversitelerdeki projeler dahil olmak üzere 2 milyon dolardan fazla araştırma finansmanına olanak sağladı. 

Bu yaklaşım, araştırmacılara ve topluluklarına daha fazla kontrol sağlarken finansman süreçlerini kolaylaştırıyor.

2025 yılına gelindiğinde, BIO Protocol ($BIO), büyük bir borsada listelenen ilk DeSci projesi oldu ve Binance’de lansman yaptı. 

Bu proje, Biotech DAO’lar aracılığıyla ilaç geliştirmeyi finanse etmek ve ortak mülkiyeti sağlamak için tasarlandı. Geleneksel bilim finansmanının karşılaştığı bazı zorlukları çözmeyi hedefliyor.

DeSci Hangi Sorunları Çözüyor?

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), araştırma ve geliştirme süreçlerini dönüştürerek bu alandaki önemli sorunları ele alıyor. Araştırmacıları küresel bir bilgi ve kaynak ağına bağlayarak iş birliğini daha etkili hale getiriyor ve bilimsel atılımların daha hızlı gerçekleşmesini sağlıyor. 

Şeffaflık, DeSci’nin temel taşlarından biri olarak öne çıkıyor. Blockchainin değiştirilemez kayıtları sayesinde araştırma verileri açık ve güvenilir hale geliyor. Bu da bilim camiasında güveni artırıyor.

DeSci platformları, araştırmacıların dünya çapındaki yatırımcı havuzlarıyla doğrudan etkileşime geçmesine olanak tanır. Böylece finansman daha erişilebilir hale gelir.

Bu durum, geleneksel finansman kaynaklarına olan bağımlılığı azaltıyor ve daha çeşitli ve yenilikçi projelerin hayata geçirilmesini sağlıyor. 

DeSci’nin merkeziyetsiz yapısı, araştırma verilerinin güvenli bir şekilde depolanmasını ve kolayca erişilebilir olmasını da garanti ediyor. Bu durum bilimsel bulguların doğrulanması ve yeniden üretilmesi için kritik bir öneme sahip.

DeSci yalnızca bir fikir değil; bilimin işleyişinde pratik bir değişimdir. Merkeziyetsizlik, şeffaflık ve iş birliğini kullanarak uzun süredir devam eden zorlukları çözüyor. Ayrıca daha hızlı ve verimli inovasyon için yeni fırsatlar yaratıyor.

DeSci’nin Temel Bileşenleri

DeSci nedir sorusu, blockchain teknolojisini kullanarak araştırma süreçlerini nasıl dönüştürdüğüyle yanıtlanabilir. Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), blockchain teknolojisini kullanarak araştırma süreçlerini dönüştürüyor. 

Veriye sınırlı erişim, merkezi kontrol ve yetersiz iş birliği gibi eski sorunları da çözüyor. 

DeSci; açık, şeffaf ve küresel katılımı teşvik eden bir sistem yaratarak bilimi daha verimli ve adil bir hale getiriyor.

Açık Veri ve Açık Erişim

Herkesin, herhangi bir yerde, araştırma makalelerine ve verilere erişebildiğini hayal edin. Üstelik abonelik ücretleri gibi engeller olmadan. 

İşte “Açık Veri ve Açık Erişim” tam da bunu sağlıyor. Bilimsel bilgiyi herkes için erişilebilir hale getirerek daha fazla iş birliği ve daha hızlı inovasyonu teşvik ediyor.

Örneğin DeSci Labs, araştırmacıların çalışmalarını açık şekilde yayımlamalarına ve verilerini yapay zeka destekli araçlarla yönetmelerine yardımcı oluyor. 

Bu, araştırmaların daha görünür olmasını sağlıyor. Aynı zamanda bilim insanlarının dünya genelinde bağlantı kurarak birlikte çalışmalarını ve fikirlerini paylaşmalarını kolaylaştırıyor.

Desci Nedir, DeSci Laboratuarı Tweet
Kaynak: X.com

Merkeziyetsiz Depolama ve Hesaplama

Araştırma verilerini güvenli bir şekilde saklamak ve her zaman erişilebilir olmasını sağlamak zordur. Ancak merkeziyetsiz depolama ve hesaplama, verileri tek bir merkezi sunucu yerine bir düğüm ağına dağıtarak bu sorunu çözer. Bu, verileri değiştirilemez hale getirir ve sonsuza kadar erişilebilir kılar.

Arweave gibi protokoller, DeSci projeleri için bir depolama altyapısı ve geliştirme platformu olarak araştırılmaktadır. 

Bu protokol, araştırma verilerini kalıcı olarak saklamak için bir yol sunar. Böylece gelecek nesiller bu verilere erişebilir ve güvenebilir. Ayrıca şeffaflığı artırır ve önceki çalışmalara dayanarak ilerlemeyi kolaylaştırır.

Açık İş Birliği ve Kitle Kaynak Kullanımı

Araştırmalar genellikle izole bir şekilde yürütülür. Ancak Açık İş Birliği, farklı disiplinlerden ve coğrafyalardan araştırmacıların birlikte çalışmasına olanak tanıyarak bu engelleri kaldırır. 

Kitle kaynak kullanımı (crowdsourcing) ise bunu bir adım öteye taşır. Topluluktan fikirler, geri bildirimler ve hatta finansman sağlamayı mümkün kılar.

Örneğin DeSci Labs, araştırmacıların manuskriptler, veri setleri veya videolar gibi dinamik araştırma nesnelerini paylaşmasına olanak tanır. 

Bu nesneler, başkaları tarafından geliştirilebilir ve üzerine inşa edilebilir. Ayrıca bu yaklaşım, bilimi daha kapsayıcı ve erişilebilir hale getiriyor. Aynı zamanda dünyanın her yerinden gelen taze bakış açılarını bir araya getirmenin harika bir yoludur.

Tokenleştirilmiş Teşvikler

DeSci’nin en dikkat çekici özelliklerinden biri, araştırmacıların katkılarını ödüllendirmek için blockchain tokenlarının kullanılmasıdır. Bu tokenlar, fikir mülkiyetini temsil edebilir, karar alma süreçlerinde oy hakkı sağlayabilir veya projeler için finansman anlamına gelebilir.

Buna iyi bir örnek Molecule’dür. Molecule, araştırmacıların fikri mülkiyetlerini IP-NFT’ler (Intellectual Property Non-Fungible Tokens) kullanarak tokenize etmelerine olanak tanır. 

Bu yaklaşım, bilim insanlarının çalışmalarına sahip olmaya devam ederken finansman sağlamalarını mümkün kılar. Ayrıca yatırımcıları, bilim insanlarını ve yenilikçi araştırmaları desteklemek isteyen savunucuları bir araya getirerek iş birliği yapmalarını sağlar.

DeSci Nedir, Nasıl Çalışır ve Blockchaini Nasıl Kullanır?

DeSci Nedir, Nasıl Çalışır ve Blockchaini Nasıl Kullanır
Kaynak:Shutterstock

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), araştırmaların yürütülme şeklini değiştirmek için blockchain teknolojisini kullanıyor. Bu sayede süreçleri daha şeffaf, adil ve iş birliğine dayalı hale getirmeyi amaçlıyor.

Eski sistemdeki sorunları çözmek ve bilimi herkes için daha erişilebilir hale getirmek için tasarlandı. Hadi gelin bu yenilikçi yaklaşımın detaylarını yakından inceleyelim!

DeSci Kullanım Alanı Nasıl Çalışır?
Güvenli Veri Depolama için Blockchain Değiştirilemez dijital bir defter işlevi görerek araştırma verilerinin güvenli, güvenilir ve doğrulama için herkesin erişimine açık olmasını sağlar.
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar (DAO’lar) Üyelerin araştırma projeleri ve finansman üzerinde kolektif olarak oy kullandığı, adalet ve şeffaflığı sağlayan çevrimiçi topluluklar olarak işlev görür.
Fikri Mülkiyet Non-Fungible Tokenleri (IP-NFT’ler) Araştırmalar için mülkiyetin dijital sertifikaları olarak hizmet eder. Araştırmacılar, çalışmalarını lisanslamasına veya satmasına olanak tanırken kontrolü ellerinde tutmalarını sağlar.
Merkeziyetsiz Depolama Verileri birden fazla düğüm arasında dağıtarak güvenliği, erişilebilirliği ve doğrulamayı artırır, araştırmalarda güvenilirlik ve açıklık sağlar.

Güvenli Veri Depolama için Blockchain

Blockchain, değiştirilemez bir dijital defter olarak işlev görür. Veriler bir kez kaydedildiğinde değiştirilemez.Bu da onu araştırma bulgularını saklamak için mükemmel bir çözüm haline getirir. Ayrıca merkeziyetsiz olduğu için veriler tek bir sunucuya bağlı değildir. Bu da tek bir hata noktası bulunmadığı anlamına gelir.

Klinik deneyler buna iyi bir örnektir. Küresel bir ilaç şirketi, deney verilerini blockchain üzerinde saklayabilir. Bu sayede veriler hem erişilebilir hem de değiştirilmesi imkansız hale gelir. 

Araştırmacılar, düzenleyiciler ve hastalar sonuçları doğrulayabilir ve bu sonuçların meşru olduğundan emin olabilir. Bu yaklaşım güven inşa eder, onay süreçlerini hızlandırır ve süreç boyunca şeffaflık sağlar.

DAO’lar (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar)

Araştırma süreçleri, genellikle fon tahsisi veya hangi projelerin destekleneceği gibi önemli kararların alınmasını gerektirir.

DAO’lar, yani Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar, topluluk üyelerinin bir organizasyonu yönlendirmesine olanak tanır. Bu yapı, şeffaf ve adil bir yönetim modeli sunar. 

Herkesi karar alma sürecine dahil ederek DAO’lar, bir oylama mekanizması üzerinden söz sahibi olmalarını sağlar.

Örneğin küresel bir iklim araştırma girişiminde, dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları bir DAO aracılığıyla projelere fonlama önceliklerini oylayabilir. 

Geleneksel yöntemlerde olduğu gibi birkaç kişinin karar vermesi yerine, bu model herkesin görüşünün dikkate alınmasını sağlar. Böylelikle kararlar daha adil, kapsayıcı ve önyargıdan uzak bir şekilde alınır.

Fikri Mülkiyet Non-Fungible Tokenleri (IP-NFT’ler)

Blockchain sadece veri için değil, aynı zamanda fikri mülkiyet (IP) yönetimini değiştirmek için de kullanılıyor. 

IP-NFT’ler (Non-Fungible Tokens) sayesinde araştırmacılar, veri setleri, patentler veya bulgular gibi keşiflerini dijital tokenlara dönüştürebilir. Bu tokenlar satılabilir veya lisanslanabilir. Böylece araştırmalar için yeni finansman yolları sunarken IP üzerinde kontrol sağlanır.

Örneğin çığır açan bir terapi geliştiren bir biyoteknoloji girişimini düşünün. Patentlerini bir NFT olarak oluşturabilirler ve bu sayede küresel yatırımcılardan finansman çekebilirler. 

Yatırımcılar, projenin başarısından pay alırken girişim, ilerlemek için gereken kaynaklara ulaşır. Bu, her iki taraf için de kazançlı bir durum yaratır.

Merkeziyetsiz Depolama

Araştırmalar büyük miktarda veri üretir ve bu verileri hem güvenli hem de erişilebilir tutmak zor olabilir. Merkeziyetsiz depolama, verileri bir düğüm ağına yayarak bu sorunu çözer. Bu yaklaşım, verilerin daha güvenli, sansüre karşı dayanıklı ve her zaman erişilebilir olmasını sağlar.

Örneğin genomik araştırmalarda veri setleri oldukça büyüktür ve sınır ötesinde paylaşılması gerekir. Filecoin veya Arweave gibi merkeziyetsiz depolama çözümleri bunu mümkün kılar. Böylece verilerin ağın bir kısmı çevrimdışı olsa bile erişilebilir ve güvenli kalmasını sağlar.

DeSci Nedir ve Faydaları Nelerdir?

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), bilimsel bilginin paylaşılma ve kullanım şeklini değiştirmeyi hedefliyor. 

Geleneksel bilimsel uygulamalardaki yavaş yayın süreçleri ve araştırma bulgularına sınırlı erişimi ele alıyor. Zor elde edilen finansman gibi büyük sorunları da çözüyor.

DeSci Nedir ve Faydaları Nelerdir
Kaynak: Shutterstock

DeSci, blockchain ve merkeziyetsiz sistemler kullanarak araştırma verilerinin şeffaf paylaşımını sağlar. Bu yaklaşım, bilimsel keşifleri hızlandırmayı hedefler.

DeSci, bilimsel keşiflerin hızlandırılması için çaba gösterir. Ayrıca adil finansman seçeneklerinin oluşturulması ve bilimsel kayıtların değiştirilemezliğinin sağlanması üzerine çalışır. Böylece hiçbir veri kaybolmaz veya değiştirilmez.

Artan Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik

Geleneksel araştırmalarda, sonuçlar ve veriler genellikle ücretli erişimlerin arkasında ya da kurumların içinde gizlenir. Bu durum erişimi kısıtlar ve çalışmaların kalitesini doğrulamayı zorlaştırır. 

DeSci, araştırmacılar ve projeleri için blockchain kullanarak değiştirilemez kayıtlar oluşturarak bu sorunu çözer.

Bu kayıtlar, herkesin araştırma sürecindeki adımları görebilmesini sağlar. Bilimsel yayınlara olan güveni artıran bu şeffaflık, süreci daha adil ve açık hale getirir. Bu da bilimsel alanın genel faydasına katkıda bulunur.

Daha Hızlı Bilimsel İlerleme

Araştırma makalelerinin yayımlanması ve akademik yayınlarda hakem inceleme süreçlerinin tamamlanması aylar, hatta yıllar sürebilir. DeSci, araştırmacıların bulgularını merkeziyetsiz platformlarda doğrudan paylaşmasına olanak tanıyarak bu süreci hızlandırmayı hedefler.

Bu sayede bilimsel katkılar hemen erişilebilir hale gelir ve uluslararası iş birliği mümkün olur. Dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları, birbirlerinin çalışmalarına gerçek zamanlı olarak katkıda bulunabilir. Bu sayede sağlık araştırmaları ve temel bilimsel araştırmalar gibi alanlarda daha hızlı ilerleme ve daha fazla bilimsel keşif mümkün olur.

Gelişmiş Finansman Olanakları

Geleneksel hibeler yoluyla finansman sağlamak yavaş olabilir ve bazen önyargılara dayanabilir. 

DeSci, merkeziyetsiz otonom organizasyonlar (DAO’lar) ve kitle fonlaması gibi alternatifler sunar. Araştırmacılar fikirlerini küresel bir topluluğa sunabilir ve destekçiler dijital varlıklar kullanarak katkıda bulunabilir.

Akıllı sözleşmeler sayesinde fonlar adil ve şeffaf bir şekilde dağıtılır. Bu sistem, bağımsız araştırmacıları destekler. 

Geleneksel yöntemlerle göz ardı edilebilecek benzersiz veya disiplinler arası projeler için daha fazla finansman olanağı sağlar. Ayrıca bu merkeziyetsiz finansman modellerinin yaygınlaşmasını teşvik eder.

Bilimsel Verilerin Güvenli Depolanması

Verilerin tek bir merkezi sistemde saklanması hacklenme, veri kaybı veya sansür gibi riskler taşır. DeSci, verilerin birden fazla lokasyona yayılmasını sağlayan merkeziyetsiz depolama çözümleriyle bu sorunu çözer.

Bu yaklaşım araştırma makalelerinin, bilimsel katkıların ve araştırma sonuçlarının erişilebilir, güvenli ve değiştirilemez olmasını sağlar. 

Bilimsel yayınların güvenilirliğini korumak için güvenilir bir yöntem sunar. Ayrıca önemli verilerin gelecekteki çalışmalar için her zaman erişilebilir olmasını sağlar.

DeSci’nin Sınırlamaları

DeSci, geleneksel araştırma yöntemlerini devrim niteliğinde değiştirme potansiyeline sahiptir. Ancak başarılı olması için ele alınması gereken bazı zorluklarla karşı karşıyadır.

DeSci Nedir ve Sınırlamaları nelerdir
Kaynak: Shutterstock

İşte temel sorunların daha basit bir özeti:

Teknik Zorluklar

DeSci sistemlerini kurmak ve işletmek kolay değildir. Blockchain, akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz ağların nasıl çalıştığını bilmek gerekir. 

Çoğu araştırmacı ve kurum teknoloji uzmanı olmadığından, hatalar veya verimsizliklerle karşılaşabilirler. Ayrıca DeSci platformlarının mevcut araştırma sistemleriyle entegre edilmesi oldukça karmaşık olabilir.

Düzenleyici Sorunlar

DeSci ile ilgili yasalar hala belirsizlik taşımaktadır. Veri koruma, fikri mülkiyet hakları ve etik standartlarla ilgili sorular, araştırmacıların DeSci’ye katılmasını zorlaştırabilir. Özellikle farklı ülkelerden araştırmacıların iş birliği yaptığı durumlarda yasal sorunlar ortaya çıkabilir.

Ölçeklenebilirlik Sorunları

Daha fazla kişi DeSci platformlarını kullandıkça bu sistemler zorluk yaşayabilir. Örneğin Ethereum gibi blockchain ağları yoğunlaştığında gecikmeler ve yüksek ücretler oluşabilir. 

DeSci sistemlerinin, büyük miktarda veri ve kullanıcıyı yavaşlamadan veya aşırı maliyetli hale gelmeden yönetebilmesi gerekmektedir.

Uyumluluk Sorunları

Pek çok farklı DeSci platformu ve teknolojisi bulunmaktadır. Ancak bunlar her zaman birbirleriyle uyumlu çalışmaz. Bu durum, bilgilerin tek bir yerde sıkışıp kalmasına ve kolayca paylaşılamamasına neden olan “veri siloları” oluşturur. 

Bu sorunun çözülmesi için tüm sistemlerin sorunsuz bir şekilde iş birliği yapabilmesi adına ortak standartlara ihtiyaç vardır.

Siber Güvenlik Endişeleri

Blockchain genellikle güvenli kabul edilse de tamamen kusursuz değildir. Akıllı sözleşmelerdeki güvenlik açıkları, oltalama saldırıları ve diğer tehditler bulunabilir.
Bu tehditler, hassas araştırma verilerini riske atabilir.

DeSci platformlarının güvenliğini sağlamak ve güvenilirliğini korumak için güçlü güvenlik önlemleri ve düzenli denetimler şarttır.

Merkeziyetsiz Bilim Kullanım Alanları

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), bilimsel araştırmayı daha açık, şeffaf ve erişilebilir hale getirmeyi amaçlar. Bu amacı gerçekleştirmek için blockchain ve Web3 araçlarını kullanır.

DeSci Nedir, Merkeziyetsiz Bilim Kullanım Alanları
Kaynak: Shutterstock

Yüksek maliyetler, sınırlı erişim ve merkezi kontrol gibi sorunları çözmeyi hedefler. Bu sayede iş birliği, güvenli veri paylaşımı ve tokenizasyon ile kitle fonlaması gibi yeni finansman yöntemleri mümkün olur.

Burada, DeSci’nin sağlık ve çevre bilimleri gibi alanlarda nasıl bir etki yarattığını gösteren gerçek dünya örneklerine bakacağız. Bu kullanım alanları, DeSci’nin bilimin işleyişini nasıl değiştirdiğini ve yenilikleri nasıl teşvik ettiğini ortaya koyuyor.

Akademik Yayıncılık

Geleneksel yöntemlerle araştırma yayımlamak oldukça zahmetlidir. Ücretli erişim duvarları bilgiye ulaşımı engellerken hakem değerlendirme süreçleri çok uzun sürebilir.

DeSci, araştırmacıların çalışmalarını anında paylaşabilecekleri merkeziyetsiz platformlar sunar. Bu platformlar, küresel bir kitleye ulaşmayı mümkün kılarak süreci kolaylaştırır.

Örneğin ResearchHub. Bilim insanları bu platformda bulgularını yayımlayabilir ve diğer çalışmaların hakem değerlendirmesini yapabilirler. Ayrıca katkıları karşılığında token kazanabilirler. Bu, fikirlerin paylaşılmasını hızlandırmakla kalmaz, aynı zamanda iş birliğini de teşvik eder. 

Benzer şekilde Orvium, şeffaf hakem değerlendirmeleri ve açık erişim sunarak akademik yayın sürecini kolaylaştırır. Ayrıca araştırmaları daha kapsayıcı ve erişilebilir hale getirir.

Araştırma Finansmanı

Araştırma finansmanı sağlamak çoğu zaman bir piyango gibi hissedilebilir. Geleneksel sistemler genellikle büyük isimleri veya ana akım projeleri desteklerken yenilikçi fikirler göz ardı edilir. 

DeSci, bu durumu tersine çevirmek için merkeziyetsiz araçlar kullanır. Bunlar arasında DAO’lar (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar) ve kitle fonlaması bulunmaktadır. Ayrıca finansmanı daha adil ve erişilebilir hale getirir.

Örneğin, VitaDAO, üyelerinin uzun ömür araştırmaları için finansmanı önerip oylamasına olanak tanır. Bu, benzersiz ve yenilikçi projelerin ihtiyaç duydukları kaynakları almasını sağlayan topluluk odaklı bir sistemdir. 

Öte yandan Molecule, araştırmacıların fikri mülkiyetlerini tokenize etmelerine olanak tanır. Bu sayede merkeziyetsiz yatırımcılar, çığır açan fikirleri desteklerken gelecekteki başarılarından pay alabilirler.

Veri Paylaşımı

Geleneksel araştırmalarda, veriler genellikle silolarda sıkışıp kalır—erişilemez, yeterince kullanılmaz ve değerlendirilmez. DeSci, blockchain kullanarak güvenli ve şeffaf veri paylaşım platformları oluşturur. Böylece bilim insanları birbirlerinin çalışmalarını temel alabilir.

Dikkat çeken bir örnek, GenomesDAO’dur. Bu platform, bireylere genomik verileri üzerinde tam kontrol sağlar. Kişiler, bilgilerini güvenli bir şekilde araştırmacılarla paylaşabilirler. Bu sayede, kişiselleştirilmiş tıpta ilerlemeleri desteklerken gizliliklerini koruyabilirler.

Bir diğer örnek, Ocean Protocol’dür. Bu merkeziyetsiz pazar yeri kritik veri setlerinin disiplinler arasında kolayca paylaşılmasını ve erişilmesini sağlar. Ayrıca aracıları ortadan kaldırır.

Hakem Değerlendirme

Hakem değerlendirme süreci yavaş ve şeffaflıktan uzak olmakla ünlüdür. Değerli araştırmaların halka ulaşması aylar, hatta yıllar sürebilir. DeSci, bu sistemi merkeziyetsiz platformlarla yeniden tasarlayarak daha hızlı ve şeffaf hakem değerlendirme süreçleri sunar.

PubPub gibi platformlar, hakem değerlendirme sürecinde araştırmacılar arasında açık iş birliği sağlar. Blockchain kullanarak her katkıyı izlenebilir hale getirir. Ayrıca güven oluşturur ve kaliteyi sağlarken yayın sürelerini hızlandırır.

Klinik Denemeler

Klinik denemeler kritik öneme sahiptir ancak genellikle verimsizdir ve zayıf veri yönetimiyle sekteye uğrar. DeSci, blockchaini devreye sokarak deneme verilerinin güvenli, değiştirilemez ve kolayca izlenebilir olmasını sağlar.

Örneğin Triall, klinik deneme verilerini şeffaf ve denetlenebilir bir şekilde kaydetmek için blockchain kullanır. Bu, düzenlemelere uyumu geliştirir. 

Hastalar, araştırmacılar ve düzenleyiciler arasında da güven oluşturur. Böylece daha akıcı ve güvenilir denemelere zemin hazırlar.

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci) ve Geleneksel Bilim (TradSci)

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci) ve Geleneksel Bilim (TradSci), araştırmaların yürütülmesinde oldukça farklı yaklaşımlar sergiler. Ayrıca finanse edilmesi ve paylaşılması konularında da belirgin farklar gösterirler.

Hadi gelin TradSci ve DeSci nedir, yakından inceleyelim!

DeSci ve TradSci Karşılaştırması

Sorun Geleneksel Bilim (TradSci) Merkeziyetsiz Bilim (DeSci)
Finansman Hükümetler, üniversiteler veya özel kuruluşlar tarafından kontrol edilir. Ayrıca genellikle köklü araştırmacıları destekler. Topluluk odaklıdır; DAO’lar ve kitle fonlaması aracılığıyla finansman sağlanır. Bu da finansmanı tüm araştırmacılar için erişilebilir hale getirir.
Şeffaflık Hakem değerlendirme ve finansman kararları kamuya kapalıdır. Bu da hesap verebilirliği azaltır. Blockchain, tüm işlemleri ve kararları değiştirilemez bir defterde kaydederek şeffaflığı sağlar.
Araştırmaya Erişim Birçok makale ücretli erişim duvarlarının arkasında bulunur. Ayrıca yalnızca abonelik veya kurumsal bağlantıları olanların erişimine açıktır. Araştırmalar açıkça erişilebilirdir, küresel erişim ve fayda sağlar.
İş Birliği Resmi ortaklıklar veya kurumlarla sınırlıdır. Bu da ilerlemeyi yavaşlatır ve farklı bakış açılarını sınırlı hale getirir. Merkeziyetsiz ağlar, kurumsal engeller olmaksızın küresel iş birliğini mümkün kılar.
Çalışma Üzerindeki Mülkiyet Araştırma hakları genellikle kurumlar veya finansörler tarafından sahiplenilir. Bu da araştırmacıların kontrolünü sınırlar. Araştırmacılar, IP-NFT gibi blockchain araçları kullanarak mülkiyeti ellerinde tutar. Paylaşım ile gelir elde etme üzerinde kontrol sahibi olurlar.
Teşvikler Teşvikler, genellikle yayın sayıları ve kurumsal tanınırlık üzerinden değerlendirilir. Bu da yenilikçi katkılar veya topluluk üzerindeki etkilerin göz ardı edilmesine yol açabilir. Token tabanlı teşvik mekanizmaları, veri paylaşımı ve hakem değerlendirme gibi katkıları ödüllendirir. 
Hakem Değerlendirme Küçük bir uzman grubu tarafından yönetilir. Bu da gecikmelere ve olası önyargılara yol açabilir. Açık hakem değerlendirme, daha geniş bir uzman kitlesinden geri bildirim alınmasını sağlar, süreci hızlandırır ve kaliteyi artırır.
Veri Paylaşımı Veriler genellikle kurumlar içinde izole edilir, bu da erişimi ve iş birliği içinde kullanılmasını zorlaştırır. Merkeziyetsiz depolar, açık erişim sağlayarak tekrarlanabilirliği ve iş birliğini teşvik eder.
Ölçeklenebilirlik Artan araştırma ve veri hacimlerini yönetmekte zorluk yaşar. Büyük veri setlerini ve artan katkıda bulunan sayısını verimli bir şekilde yönetmek için ölçeklenebilir.
Düzenlemeler Bölgesel düzenlemelere bağlıdır. Bu da uluslararası iş birliğini zorlaştırır. Akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz yönetişim aracılığıyla küresel standartları destekler. Çeşitli düzenlemelerde gezinmeyi mümkün kılar.

2025 Yılında Takip Edilecek 5 En İyi DeSci Projesi

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), araştırmaların finanse edilme, paylaşılma ve yönetilme şeklini blockchain ile geliştiriyor. İşte 2025 yılında dikkatle takip edilmesi gereken 5 önemli DeSci projesi.

OriginTrail (TRAC)

OriginTrail (TRAC), tedarik zinciri yönetimini şeffaf, güvenilir ve verimli hale getirir. Merkeziyetsiz bir protokoldür.

Blockchain teknolojisi kullanarak, farklı paydaşların verileri kesintisiz bir şekilde paylaşmasına olanak tanır. Ayrıca ürünlerin kaynağından tüketiciye kadar izlenmesini ve doğrulanmasını sağlar.

Origintrail, Merkeziyetsiz bir protokoldür.
Kaynak: OriginTrail

Platform; yaygın tedarik zinciri sorunlarını çözer. Bunlar arasında izole veri sistemleri, farklı teknolojileri birleştirme zorlukları ve gerçek zamanlı izleme ihtiyacı vardır.

Merkeziyetsiz Bilgi Grafiği (DKG), verileri çeşitli sistemler ve blockhainler arasında organize eder ve paylaşır. Böylece farklı teknolojilerin birlikte çalışmasını kolaylaştırır.

TRAC tokeni ağı güçlendirir, katılımı teşvik eder ve işlemleri destekler.

OriginTrail (TRAC) Temel Özellikleri

  • Merkeziyetsiz Bilgi Grafiği (DKG): Yapılandırılmış verileri organize eder ve paylaşır, farklı platformlar arasında sorunsuz iş birliğini sağlar.
  • Uyumluluk: Blockchainleri ve geleneksel sistemleri bağlar, verilerin sorunsuz bir şekilde paylaşılmasını mümkün kılar.
  • Veri Bütünlüğü: Verilerin özgünlüğünü ve güvenliğini garanti eder, değiştirilemez olmasını sağlar.
  • Ölçeklenebilirlik: Büyük veri hacimlerini yönetir, bu sayede karmaşık tedarik zincirleri için uygundur.
  • TRAC Token: Ağın para birimi olarak işlev görür, katılımı ödüllendirir ve işlemleri mümkün kılar.

OriginTrail (TRAC) Artıları ve Eksileri

Artıları:

  • Daha Fazla Şeffaflık: Tedarik zincirindeki görünürlüğü artırarak güven oluşturur.
  • Daha İyi Verimlilik: Veri paylaşımını basitleştirir, gereksizlikleri azaltır ve maliyetleri düşürür.
  • Sektör Desteği: Önemli oyuncularla güçlü ortaklıklar, benimsenmeyi ve güvenilirliği artırır.

Eksileri:

  • Benimseme Engelleri: Mevcut sistemlerle entegrasyon, önemli bir çaba gerektirebilir.
  • Rekabet: Diğer blockchain tabanlı tedarik zinciri çözümleriyle rekabet eder.
  • Düzenleyici Zorluklar: Farklı bölgelerdeki düzenlemelerle başa çıkmak zor olabilir.


OriginTrail, merkeziyetsiz teknolojiyle tedarik zinciri operasyonlarını modernize etmek için güçlü bir çözüm sunuyor. 

Verilerin sorunsuz bir şekilde paylaşılması ve güvenilir sistemlere odaklanması, onu sektörde güçlü bir rakip haline getiriyor. Ancak başarısı, benimseme engellerinin aşılmasına bağlı olacaktır. Ayrıca rekabetçi bir pazarda öne çıkması ve karmaşık düzenlemelerle başa çıkması gerekecektir.

Bio Protocol

Bio Protocol, bilimsel araştırmaların finanse edilme ve yönetilme şeklini dönüştürmeyi hedefleyen yenilikçi bir projedir. Bu amaçla biyoteknolojiyi blockchain teknolojisiyle birleştirir.

Bio Protocol
Kaynak: Bio Protocol

Platform, uzun ömür ve nadir hastalıklar gibi yüksek etkili araştırma alanlarının finansmanına odaklanır. Bunu şeffaf ve topluluk odaklı bir yaklaşımla gerçekleştirir.

Bio Protocol Temel Özellikleri

  • Tokenleştirilmiş Araştırma Projeleri: Araştırma projelerini blockchain tokenlarına dönüştürerek topluluğun projeleri finanse etmesine ve sonuçlara ortak olmasına olanak tanır.
  • Topluluk Yönetişimi: BIO token sahipleri, finansman kararları ve proje öncelikleri hakkında oy kullanarak araştırmada söz sahibi olur.
  • Merkeziyetsiz Araştırma Grupları (BioDAO’lar): Grupların, araştırma projelerini merkeziyetsiz bir şekilde oluşturmasını ve yönetmesini sağlar.
  • Açık Erişimli Veriler: Finanse edilen tüm araştırmaların, daha geniş bilim topluluğunun faydasına açık olmasını garanti eder.
  • Ölçeklenebilir Launchpad: Bilim insanları ve biyoteknoloji girişimlerinin projelerini başlatmaları ve finansmanla buluşmaları için araçlar sunar.

Bio Protocol Artıları ve Eksileri

Artıları:

  • Binance’de İlk Olması: Binance’deki ilk DeSci tokeni olarak merkeziyetsiz bilim alanında öncü bir rol üstlenir.
  • Şeffaf Finansman: Blockchain, tüm finansman ve harcamaların herkes tarafından erişilebilir ve net olmasını sağlar.
  • Göz Ardı Edilen Araştırma Alanlarına Odaklanma: Nadir hastalıklar gibi genellikle ihmal edilen kritik alanlara öncelik verir.

Eksileri:

  • Benimseme Zorlukları: Geleneksel bilim insanlarının bu merkeziyetsiz finansman modeline uyum sağlaması zaman alabilir.
  • Kripto Piyasası Riskleri: Token değerlerindeki oynaklık, proje finansmanının istikrarını etkileyebilir.
  • Karmaşık Topluluk Yönetişimi: Merkeziyetsiz oylama süreçleri kararları yavaşlatabilir veya anlaşmazlıklara yol açabilir.


Bio Protocol, blockchain ve topluluk yönetişimini birleştirerek araştırma finansmanını yeniden şekillendiriyor. Araştırmacılara doğrudan finansmana erişim sağlar. Ayrıca kaynakların nasıl tahsis edildiği konusunda şeffaflık sunar.

Benimseme zorlukları ve piyasa oynaklığı gibi engeller olsa da Bio Protocol, yenilikçi yaklaşımıyla bu engelleri aşabilir. Bu sayede bilimsel araştırmaları daha kapsayıcı ve etkili hale getirme potansiyeline sahiptir.

Dynex (DNX)

Dynex, blockchain teknolojisini ve nöromorfik hesaplamayı birleştiren yenilikçi bir platformdur. Nöromorfik hesaplama, insan beyninden ilham alan bir hesaplama yöntemidir.

Dynex
Kaynak: Dynex

Bu sistem, karmaşık problemleri daha verimli ve sürdürülebilir bir şekilde çözmek için tasarlanmıştır. Yapay zeka, lojistik, kriptografi ve sağlık gibi büyük hesaplama gücüne ihtiyaç duyan sektörler için idealdir.

Dynex, enerjiyi gereksiz işlere harcamak yerine Proof-of-Useful-Work (PoUW) sistemini kullanır. Bu sistem, hesaplama gücünü gerçek dünya problemlerine, örneğin optimizasyon ve makine öğrenimine yönlendirir.

Görevler, ağı boyunca dağıtılarak ölçeklenebilir ve enerji açısından verimli bir yapı oluşturur. Platform, DNX token ile çalışır. Bu token, işlemler için kullanılır ve katılımcılar katkıları karşılığında ödüllendirilir.

Dynex’in Temel Özellikleri

  • Gerçek Dünya Uygulamaları: Kaynakları boşa harcamak yerine anlamlı problemleri çözmeye odaklanır.
  • Nöromorfik Ağ: İnsan beyninin bilgi işleme yöntemini taklit ederek daha yüksek verimlilik sağlar.
  • Ölçeklenebilirlik: Daha fazla kullanıcı katıldıkça büyüyerek esnek bir hesaplama gücü sunar.
  • Enerji Verimliliği: Geleneksel süper bilgisayarlara kıyasla daha az enerji tüketir.
  • Blockchain Destekli: Kaynakların yönetiminde şeffaflık, güvenlik ve adalet sağlar.
  • Teşvikler: Hesaplama gücü sağlayan katılımcıları DNX token ile ödüllendirir.

Dynex Artıları ve Eksileri

Artıları:

  • Gelişmiş Teknoloji: Nöromorfik hesaplama, karmaşık problemleri çözmede üstünlük sağlar.
  • Yararlı Madencilik: PoUW modeli, kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını garanti eder.
  • Merkeziyetsiz ve Şeffaf: Blockchain entegrasyonu, güven ve güvenlik oluşturur.
  • Çevre Dostu: Enerji tüketimini azaltır ve karbon ayak izini düşürür.

Eksileri:

  • Gelişmekte Olan Teknoloji: Nöromorfik hesaplama henüz yeni bir alan olduğu için benimsenmesi zaman alabilir.
  • Öğrenme Eğrisi: Kullanıcıların, yeni bir hesaplama yöntemini öğrenmeleri gerekebilir.
  • Rekabet: Hem merkeziyetsiz hesaplama hem de geleneksel süper bilgisayarlar alanında rakiplerle karşı karşıya.
  • Token Riskleri: DNX tokenin değeri, diğer kripto para birimleri gibi oynaklık gösterebilir.


Dynex Nedir?

Dynex, blockchain ve nöromorfik hesaplamayı bir araya getirerek gerçek dünya sorunlarını çözmek için benzersiz bir yaklaşım sunar. 

Enerji verimliliğine, ölçeklenebilirliğe ve anlamlı uygulamalara odaklanır. Bu özellikleri onu geleneksel sistemlerden ayırır. Ancak yeni ve niş bir teknoloji olarak, kullanıcıların benimsemesi ve piyasa rekabeti gibi zorluklarla karşı karşıyadır. 

Dynex’in buna rağmen, merkeziyetsiz hesaplamayı yeniden tanımlama potansiyeli bulunmaktadır. Ayrıca yüksek performanslı hesaplama gerektiren sektörlerde önemli bir oyuncu olma şansı da vardır.

VitaDAO (VITA)

VitaDAO, uzun ömür araştırmalarını ilerletmeye ve sağlıklı yaşam sürelerini uzatmaya odaklanan topluluk destekli bir projedir. Biyoteknolojiyi blockchain teknolojisiyle birleştirerek araştırmaları finanse etmenin ve yönetmenin yeni bir yolunu sunar.

VitaDAO, uzun ömür araştırmalarını ilerletmeye ve sağlıklı yaşam sürelerini uzatmaya odaklanan topluluk destekli bir projedir.
Kaynak: VitaDAO

Merkeziyetsiz Bilim Finansmanı

Geleneksel finansman yavaş, şeffaflıktan uzak ve erişilebilirlik açısından sınırlı olabilir. VitaDAO, merkeziyetsiz bir modelle bu sorunları çözer. Üyelerin projeleri ortaklaşa önermesine, değerlendirmesine ve finanse etmesine olanak tanır.

Platform, yerel VITA tokenini kullanır. Bu token, üyelerin kararlar üzerinde oy kullanmasını ve finanse edilen araştırmalardan elde edilen fikri mülkiyete (IP) erişmesini sağlar. 

Araştırma sonuçlarının mülkiyetini ve dağıtımını güvenli bir şekilde yönetmek için ise blockchain tabanlı araçlardan yararlanır. Bu araçlar arasında IP-NFT’ler (Fikri Mülkiyet Non-Fungible Token’leri) bulunur. Bu yaklaşım, biyomedikal bilimde yeniliği teşvik eder.

VitaDAO Temel Özellikleri

  • Topluluk Yönetişimi: VITA token sahipleri, finansman ve araştırma önerileri hakkında karar vererek topluluğun önceliklerini yansıtan kararlar alınmasını sağlar.
  • Uzun Ömür Araştırmalarına Odaklanma: Yaşlanma sorunlarını ele almayı ve sağlıklı yaşam süresini uzatmayı hedefleyen yenilikçi projeleri destekler.
  • IP-NFT’ler: Araştırma sonuçları NFT olarak tokenize edilir, mülkiyeti basitleştirir ve fikri mülkiyet yönetimini daha şeffaf hale getirir.
  • Küresel İş Birliği: Bilim insanlarını, yatırımcıları ve savunucuları bir araya getirerek çığır açan araştırmalara destek sağlar.
  • Blockchain Şeffaflığı: Tüm finansman ve karar alma faaliyetlerinin net ve değiştirilemez bir kaydını tutar.
  • Ölçeklenebilir Finansman: Katılımcılardan küresel olarak kaynak toplayarak finanse edilen projelerin etki ve erişimini artırır.

VitaDAO Artıları ve Eksileri

Artıları:

  • Kapsayıcı Finansman: Araştırma finansmanını herkese açar, geleneksel sistemlerin dayattığı engelleri ortadan kaldırır.
  • Şeffaf Süreç: Blockchain, tüm karar ve işlemlerin görünür ve güvenli olmasını sağlar.
  • Bilim İnsanlarını Güçlendirme: Araştırmacılara kurumsal desteğe ihtiyaç duymadan doğrudan finansmana erişim sunar.
  • Ortak Mülkiyet: Topluluk, finanse edilen araştırmaların sonuçlarına kolektif olarak sahip olur ve teşvikleri uyumlu hale getirir.

Eksileri:

  • Benimseme Zorlukları: Araştırmacılar ve kurumlar, blockchain tabanlı finansman modellerine uyum sağlamak için zamana ihtiyaç duyabilir.
  • Piyasa Riskleri: VITA tokenlarının değeri dalgalanabilir, bu da finansman istikrarını etkileyebilir.
  • Düzenleyici Belirsizlik: Biyoteknoloji ve blockchain alanlarında faaliyet göstermek, karmaşık yasal gerekliliklere uyum sağlamayı gerektirebilir.
  • Sınırlı Kapsam: Uzun ömür araştırmalarına odaklanması, yaşlanma araştırmaları dışındaki alanlarda cazibesini sınırlayabilir.


VitaDAO Nedir?

VitaDAO, özellikle uzun ömür alanında bilimsel araştırmaların finanse edilme ve yönetilme şeklini devrimleştirmeye yönelik cesur bir girişimdir. 

Blockchainin şeffaflığını topluluk odaklı yönetişimle birleştirir. Bu sayede küresel katılımcıların çığır açan araştırmalara katkıda bulunmasını sağlar.

Yenilikçi bir yaklaşımı olsa da benimseme, piyasa oynaklığı ve düzenlemeler gibi zorluklar devam etmektedir. 

Sağlığa ve uzun ömre odaklanması ise VitaDAO’yu öne çıkarıyor. Şeffaf ve iş birliğine dayalı modeliyle, biyoteknoloji ve merkeziyetsiz bilim alanlarında öncü bir konuma sahiptir.

HairDAO (HAIR)

HairDAO, saç dökülmesi için daha iyi çözümler bulmaya odaklanan merkeziyetsiz bir projedir. Hasta odaklı ve iş birliğine dayalı bir yaklaşımla çalışan bu projedir. Merkeziyetsiz bilim (DeSci) ve biyoteknoloji alanlarında faaliyet göstermektedir.

Geleneksel saç dökülmesi araştırmalarındaki yenilik ve finansman eksikliğini gidermeyi hedefler.

HairDAO
Kaynak: HairDAO

Blockchain teknolojisi ve merkeziyetsiz yönetişim kullanarak HairDAO, kaynakları bir araya toplar. Hastaları güçlendirir ve yeni tedavilerin geliştirilme sürecini hızlandırır.

Proje, araştırmacıları, hastaları ve yatırımcıları ortak bir ekosistemde bir araya getirir. Üyeler, HAIR token kullanarak veri paylaşabilir. Üstelik araştırmaları finanse edebilir ve karar alma süreçlerine katılabilir. 

HairDAO, erken aşama projelere öncelik verir. Ayrıca ortaya çıkan tedavilerin topluluğa ait ve geniş çapta erişilebilir olmasını sağlar.

HairDAO Temel Özellikleri

  • Hasta Katılımı: Üyeler, verilerini ve görüşlerini paylaşarak araştırmaların gerçek ihtiyaçlara odaklanmasını sağlar.
  • HAIR Token: Finansman, yönetişim ve karar alma süreçlerini destekler, modeli merkeziyetsiz ve kapsayıcı hale getirir.
  • Klinik Denemelere Erişim: Hastaların deneysel tedavilere ve klinik denemelere katılımını kolaylaştırır.
  • İş Birliğine Dayalı Yenilik: Araştırmacıları ve paydaşları bir araya getirerek açık kaynaklı saç dökülmesi çözümleri geliştirir.
  • Topluluğa Ait Fikri Mülkiyet: Fikri mülkiyetin topluluk kontrolünde kalmasını sağlayarak şeffaflık ve adaleti garanti eder.

HairDAO Artıları ve Eksileri

Artıları:

  • Küresel İş Birliği: Yenilikleri desteklemek için hastaları, araştırmacıları ve yatırımcıları dünya çapında bir araya getirir.
  • Daha Hızlı İlerleme: Geleneksel finansman süreçlerindeki gecikmeleri önleyerek araştırma takvimlerini hızlandırır.
  • Hasta Odaklı: Hastaların doğrudan katılımını sağlayarak araştırmaların gerçek ihtiyaçlara odaklanmasını güvence altına alır.
  • Şeffaflık: Araştırma sonuçlarının topluluk mülkiyetinde olması, adaleti ve açıklığı teşvik eder.

Eksileri:

  • Erken Dönem Zorlukları: Yeni bir proje olarak, ölçeklenme ve tanınma konusunda engellerle karşılaşabilir.
  • Benimseme Engelleri: Geleneksel kurumlar, merkeziyetsiz modellere direnç gösterebilir.
  • Düzenleyici Belirsizlik: Blockchain teknolojisi ile biyoteknoloji alanında faaliyet göstermek, karmaşık yasal gerekliliklerle başa çıkmayı gerektirir.
  • Farkındalık Sorunları: Güven inşa etmek ve daha fazla katılımcı çekmek zaman ve çaba gerektirebilir.


HairDAO Nedir?

HairDAO, tıbbi zorluklara yeni bir yaklaşım getiriyor. Böylece hastaları ve toplulukları saç dökülmesi araştırmalarının merkezine yerleştiriyor. 

Merkeziyetsiz finansman, yönetişim ve iş birliğini bir araya getiriyor. Bu sayede yenilikçi tedavilerin daha hızlı ve şeffaf bir şekilde geliştirilmesini sağlıyor.

Düzenleyici endişeler ve sınırlı benimseme gibi zorluklarla karşılaşsa da HairDAO, benzersiz bir modele sahiptir. 

Kapsayıcılığa ve hasta güçlendirmesine odaklanan bu model, dikkat çekicidir. Bu yaklaşım, HairDAO’yu merkeziyetsiz tıbbi araştırmalar alanında umut verici bir lider konumuna getirmektedir.

Bu DeSci projelerini geride bırakabilecek kripto projeleri mi arıyorsunuz? 100x Yapacak Coin önerilerimize buradan göz atın: 100x Yapacak Coinler –2025 Yılında En Popüler 11 Coin

DeSci Yatırımlarının Türleri

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci) alanına yatırım yapmak, bilimsel araştırmaları dönüştürme fırsatı sunar. Blockchain teknolojisiyle yenilikçi projeleri destekler. 

İşte DeSci yatırımlarına dahil olmanın ana yolları:

  • DeSci Tokenleri: DeSci projeleri genellikle yönetişim, finansman, staking ve ödüller için yardımcı tokenlar çıkarır. Bu tokenler yatırım potansiyeli sunar. Ancak fiyat oynaklığı ve düzenleyici belirsizlik gibi riskler taşır.
  • DeSci DAO’ları: Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar (DAO’lar), topluluk yönetişimi aracılığıyla araştırmaları finanse eder ve yönetir. Yönetişim tokenlarını elinde bulunduran yatırımcılar, öneriler üzerinde oy kullanabilir ve projelerin yönünü etkileyebilir.
  • Doğrudan Araştırma Finansmanı: Tokenize edilmiş çıktılar veya fikri mülkiyet (IP) destekleyerek doğrudan araştırma projelerine yatırım yapın. Başarılı araştırmalar, önemli getiriler sağlayabilir.

DeSci Projelerine Nasıl Yatırım Yapılır: Adım Adım Kılavuz

DeSci projelerine yatırım yaparken sektörü tanımanız gerekir. Ayrıca farklı blockchain ağlarından coinleri destekleyebilen bir kripto ve Bitcoin cüzdanına sahip olmanız gerekir.

Detaylara daha yakından bakalım:

Adım 1: DeSci Projelerini Araştırın

  • Temelleri Öğrenin: DeSci Nedir sorusunu yanıtlayarak DeSci’nin ne olduğunu ve nasıl çalıştığını anlayın.
  • Projeleri İnceleyin: İlginizi çeken projeleri belirleyin ve hedeflerini ve teknolojilerini anlamak için teknik dökümanlarını okuyun.
  • Ekibi Kontrol Edin: Kurucuların bilim ve blockchain alanındaki geçmişlerini araştırarak nitelikli olduklarından emin olun.
  • Topluluğa Katılın: Forumları ve sosyal medya platformlarını ziyaret ederek projeye olan kamu ilgisini ve aktivitelerini gözlemleyin.
  • Ana Detayları Değerlendirin: Token ekonomisini (tokenlerin nasıl dağıtıldığı ve kullanıldığı), yönetişim modellerini ve projeyi benzersiz kılan özellikleri inceleyerek güçlü potansiyeli olan projeleri seçin.

Adım 2: Bir Kripto Cüzdanı Kurun

  • Cüzdan Seçin: İhtiyaçlarınıza uygun bir cüzdan seçin. Üst düzey güvenlik özellikleriyle Best Wallet önerilir.
  • İndirin ve Kurun:
    • Yazılım cüzdanları için resmi web sitesinden veya uygulama mağazasından indirin.
    • Donanım cüzdanları için resmi mağazadan satın alın ve kurulum talimatlarını izleyin.
  • Yeni Bir Cüzdan Oluşturun: Cüzdan uygulamasını açın, “Yeni Cüzdan Oluştur” seçeneğine tıklayın. Güçlü, benzersiz bir şifre belirleyin.
  • Kurtarma Cümlenizi Güvenceye Alın: Kurulum sırasında sağlanan 12 veya 24 kelimelik kurtarma cümlenizi yazın. Bunu çevrimdışı ve güvenli bir yerde saklayın. Asla çevrimiçi paylaşmayın.
  • Cüzdanınızı Fonlayın: Güvenilir bir borsadan kripto para (ör. ETH veya USDT) satın alın. Cüzdanınızın genel adresini kullanarak transfer edin.
  • DeSci Platformlarına Bağlanın: DeSci platformunun web sitesini ziyaret edin.  “Cüzdanı Bağla” seçeneğine tıklayın ve bağlantıyı onaylayarak başlayın.

Bu adımları takip ederek kripto cüzdanınızı güvenli bir şekilde kurabilir ve DeSci projelerine yatırım yapmaya hazır hale gelebilirsiniz. Aşağıda, güvenlik ve yatırım ihtiyaçlarınıza uygun cüzdan önerilerimizi bulabilirsiniz.

Best Wallet

Best Wallet, dijital varlıkları almayı, satmayı ve saklamayı herkes için kolaylaştırmak amacıyla tasarlanmış yeni bir kripto para cüzdanıdır. 

Güvenlik ve kullanım kolaylığına odaklanan bu cüzdan, hem yeni başlayanlar hem de deneyimli yatırımcılar için idealdir. Kriptolarını tek bir yerde yönetmek isteyen kullanıcılar için mükemmel bir seçenektir.

Best Wallet
Kaynak: Best Wallet

Best Wallet’ın Temel Özellikleri

  • Kullanıcı Dostu Arayüz: Cüzdan, basitlik esas alınarak tasarlanmıştır, her deneyim seviyesindeki kullanıcılar için idealdir.
  • Çoklu Kripto Para Desteği: Çeşitli dijital varlıkları tek bir cüzdanda yönetme imkanı sunar, farklı portföyler için uygundur.
  • Dahili Borsa: Harici platformlara ihtiyaç duymadan kripto para alıp satma olanağı sağlar.
  • Güçlü Güvenlik: İki faktörlü kimlik doğrulama ve şifreleme gibi özelliklerle varlıklarınızı güvende tutar.
  • Her Yerden Erişim: Hem web hem de mobil uygulamalarda kullanılabilir, böylece kriptolarınızı istediğiniz zaman, istediğiniz yerden yönetebilirsiniz.

Best Wallet, DeSci tokenlarını kolaylık ve güvenlik içinde yönetmek için umut vadeden bir seçenektir. 

Kullanıcı dostu tasarımı, çoklu para birimi desteği sunar. Dahili borsa hizmetleriyle, hem yeni başlayanlar hem de deneyimli kullanıcılar için cazip bir tercih haline gelir.

Bu cüzdan hakkında daha fazla bilgi edinmek mi istiyorsanız? O halde Best Wallet kripto cüzdan incelemesi yazımıza göz atabilirsiniz.

Best Wallet’ı Ziyaret Edin

Exodus

Exodus, 260’tan fazla dijital varlığı destekleyen, kullanımı kolay bir kripto para cüzdanıdır. Hem yeni başlayanlar hem de deneyimli kullanıcılar için esnek bir seçenek sunar.

Exodus
Kaynak: Exodus

Exodus’un Temel Özellikleri

  • Geniş Kripto Para Desteği: Bitcoin, Ethereum ve yüzlerce altcoini tek bir yerden yönetin.
  • Dahili Borsa: Kripto paralarınızı harici platformlara ihtiyaç duymadan doğrudan cüzdan içinde takas edin.
  • Her Cihazda Erişim: Exodus’u masaüstünde (Windows, Mac, Linux), mobilde (iOS, Android) veya tarayıcı uzantılarında kullanarak kolayca erişin.
  • Portföy Takibi: Yatırımlarınızı izlemek için gerçek zamanlı grafikler ve verilere ulaşın.
  • Trezor Entegrasyonu: Trezor donanım cüzdanlarını bağlayarak ekstra güvenlik ekleyin.
  • 7/24 Destek: Günün her saati müşteri hizmetlerinden yardım alın.

Exodus, sezgisel bir arayüz ve geniş bir kripto para desteği sunan kapsamlı bir cüzdandır. 

Dahili borsa özelliği ve birden fazla cihazda çalışabilmesi kripto yönetimini kolaylaştırır. Ancak kullanıcıların, 2FA eksikliği gibi güvenlik sınırlamalarının farkında olması gerekir. Ayrıca uygulama içi takaslar için yüksek ücretlerin de dikkate alınması önemlidir. 

Daha fazla güvenlik için ek adımlar atıldığında Exodus, çok yönlü bir cüzdan haline gelir. Kullanıcı dostu yapısıyla, güçlü bir tercih olarak öne çıkar.

Bu cüzdan hakkında daha fazla bilgi edinmek için Exodus cüzdan incelemesi yazımıza göz atabilirsiniz.

Exodus’u Ziyaret Edin

Adım 3: Güvenli Bir Borsadan Kripto Para Satın Alın

Artık cüzdanınızı kurduğunuza göre, kripto para satın almak için bir borsa seçmeniz gerekiyor. 

Çoğu DeSci projesi, Ethereum gibi blockchain geliştirme platformlarında oluşturulacaktır. Bu nedenle, ETH veya projenin bulunduğu blockchainin yerel tokenine (örneğin, Solana için SOL) ihtiyacınız olacaktır.

Aşağıda yeni çıkan coinler gibi kripto paraları satın almak için önerilen borsalarımızı bulabilirsiniz:

Margex

2019 yılında piyasaya sürülen Margex, yatırımcılara 100x’e kadar kaldıraçlı işlem yapma imkanı sunan bir kripto para alım-satım platformudur. 

Hem yeni başlayanlar hem de deneyimli yatırımcılar için tasarlanan Margex, kullanıcı dostu bir arayüz sunar. Bu arayüz, gelişmiş araçlarla birleşerek her seviyeden kullanıcıya hitap eder.

Margex, özellikle kaldıraçlı ve kopya ticarete ilgi duyan yatırımcılar için sağlam bir seçenektir. Kullanıcı dostu deneyimi, güçlü güvenlik özellikleri ve şeffaf ücret yapısı ile geniş bir kullanıcı kitlesine hitap etmektedir.

Margex’in tüm özelliklerini ve nasıl çalıştığını daha yakından incelemek istiyorsanız, detaylı bir rehberimiz mevcut. Margex İncelemesi 2025 – Artıları ve Eksileri başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

MEXC

2018 yılında kurulan MEXC, geniş dijital varlık yelpazesi ve kullanıcı dostu özellikleriyle tanınan küresel bir kripto para borsasıdır. 

170’ten fazla ülkede 10 milyondan fazla kullanıcıya hizmet veren MEXC, geniş bir kullanıcı kitlesine ulaşmıştır. Hem yeni başlayanlar hem de deneyimli yatırımcılar için çeşitli araçlar ve hizmetler sunmaktadır.

MEXC, geniş kripto para seçenekleri, gelişmiş işlem araçları ve sıfır ücretli spot işlemleriyle her tür yatırımcı için cazip bir platformdur.

MEXC’nin tüm özelliklerini ayrıntılı bir şekilde incelemek için MEXC İnceleme 2025: MEXC Kripto Borsası Hakkında Her Şey başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

Adım 4: Token Satışlarına veya NFT Alımlarına Katılın

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci) projelerinde token veya NFT satın almak, araştırma projelerini desteklemenin etkili bir yoludur. Aynı zamanda, bu topluluğun bir parçası olmanıza da olanak tanır. 

Bu dijital varlıklar, bilimi finanse etmeye ve katılımı teşvik etmeye olanak tanır. Ayrıca, destekçilere projenin başarısından pay alma imkanı sağlar.

  • DeSci Projelerini Araştırın: IP-NFT (Fikri Mülkiyet NFT’leri) gibi dijital varlıklar sunan DeSci platformlarını araştırın. Bu varlıklar, bilimsel verilerin veya çıktılarının mülkiyetini temsil eder.
  • Varlığın Amacını Anlayın: Token veya NFT’nin nasıl kullanılacağını öğrenin. Örneğin, IP-NFT’ler, araştırma üzerinde kısmi mülkiyet veya bir DeSci DAO’da oy hakkı sağlayabilir. Projenin teknik dökümanını okuyarak hedeflerini kavrayın.
  • Kripto Cüzdanı Kurun: Tokenlerinizi veya NFT’lerinizi saklamak için uyumlu bir cüzdan (örneğin, Best Wallet) edinin. Cüzdanınızın projenin blockchain ağı (Ethereum, Solana gibi) ile uyumlu olduğundan emin olun.
  • Satışa Katılın: Token veya NFT’leri satın almak için projenin talimatlarını izleyin. Satışlar genellikle projenin web sitesinde veya bir Web3 pazar yerinde gerçekleştirilir.

Bu adımlarla, DeSci projelerini desteklemek ve topluluğun bir parçası olmak için token satışlarına ve NFT alımlarına kolayca katılabilirsiniz.

Adım 5: Yatırımınızı İzleyin ve Yönetin

DeSci yatırımlarını yönetmek, desteklediğiniz projelerin ilerlemesini takip etmek ve katkıda bulunmak anlamına gelir.

  • Proje Güncellemelerini Takip Edin: Araştırma kilometre taşları, yönetişim oylamaları ve projeyle ilgili haberleri takip edin. Bunun için resmi kanalları (web siteleri, Discord, bültenler) kullanabilirsiniz.
  • Takip Araçlarını Kullanın: DappRadar gibi platformlar, token veya NFT varlıklarınızı izlemek için kullanılabilir. Performans, ödüller ve işlem geçmişini görmenize yardımcı olur.
  • Yönetişime Katılın: Birçok DeSci token, araştırma önceliklerine veya finansman kararlarına oy vermenize olanak tanır. Katılım sağlayarak yatırımlarınızın etkili hedeflere yönelmesini sağlayabilirsiniz.
  • Yatırımlarınızı Çeşitlendirin: Riskleri azaltmak için fonlarınızı farklı DeSci projelerine dağıtın. Bu sayede uzun ömür, iklim teknolojisi veya kuantum bilişim gibi umut vaat eden alanları keşfedebilirsiniz.
  • Güvenliği Önceliklendirin: Donanım cüzdanları ve iki faktörlü kimlik doğrulama kullanın. Phishing saldırılarına karşı dikkatli olarak varlıklarınızı koruyun.
  • Uzun Vadeli Düşünün: DeSci projeleri genellikle bilimsel atılımlar hedefler, hızlı kâr sağlamak yerine uzun vadeli kazançlara odaklanır. Sabırlı olun ve bilimi ilerletmeye katkı sağlama hedefini unutmayın.

DeSci Projelerine Yatırım İçin İpuçları

Merkeziyetsiz Bilim projelerine yatırım yapmak, bilimsel araştırmaların geleceğini desteklemek için heyecan verici bir yoldur. DeSci Nedir sorusunu cevaplayan bu yatırım yöntemi, blockchain teknolojisini etkin bir şekilde kullanır.

DeSci Nedir
Kaynak: Shutterstock

Akıllı kararlar vermek için önemli faktörler:

Ekibi ve Vizyonu Araştırın:

Projenin kurucularının ve temel ekibinin deneyimini inceleyin. Hem bilim hem de blockchain alanında bir geçmişe sahipler mi? 

Güçlü bir ekibin ve net hedeflerin başarı şansı daha yüksektir. Ayrıca vizyonlarını anlayın. Bilimin finanse edilme ve yürütülme şeklini gerçekten geliştirmeyi hedefliyorlar mı?

Blockchain Teknolojisinin Kullanımını Değerlendirin:

Projenin blockchain teknolojisini nasıl kullandığını öğrenin. Şeffaflığı artırıyor, veri bütünlüğünü koruyor veya iş birliğini kolaylaştırıyor mu? 

Merkeziyetsiz defterler, akıllı sözleşmeler veya tokenizasyon gibi araçları kullanıyor mı? Bu özelliklerin bilimsel araştırmalara gerçek değer katması önemlidir. Sadece birer pazarlama terimi olarak kalmamalıdır.

Topluluk ve Ekosistem Desteğini Değerlendirin:

Güçlü bir topluluk, projenin potansiyelinin göstergesidir. Sosyal medya, forumlar ve topluluk etkinliklerine bakın. İnsanlar projeye bağlı ve heyecanlı mı? Saygın kuruluşlarla ortaklıklar ve DeSci alanındaki daha geniş katılım, projenin güvenilirliğini ve büyüme potansiyelini artırabilir.

Tokenomik ve Finansman Yapısını Analiz Edin:

Projenin yerel tokenini anlayın. Nasıl dağıtılıyor? Amacı nedir? Teşvikler adil ve sürdürülebilir mi? Ayrıca fonların nasıl toplandığını ve kullanıldığını kontrol edin. Şeffaf tokenomik ve sağlam bir finansman planı, uzun vadeli başarı için kritik öneme sahiptir.

Sonuç

DeSci Nedir? Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), blockchain teknolojisiyle bilimsel araştırmaları dönüştürerek şeffaflık, küresel iş birliği ve doğrudan finansman sağlar. Daha hızlı, adil ve erişilebilir bilim hedefiyle eski sorunları çözüp yenilikçi bir araştırma modeli sunar.

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), araştırmaların yürütülme şeklini kökten değiştiriyor. Sadece sınırlı finansman ve kapalı veri gibi eski sorunları çözmekle kalmıyor. Bilimin herkes için nasıl çalışabileceğini yeniden tasarlıyor.

Blockchain sayesinde şeffaflık, küresel iş birliği ve doğrudan finansman mümkün hale geliyor. DeSci, dünya çapındaki insanların bilime katkıda bulunmasını ve faydalanmasını kolaylaştırıyor. 

Bu sadece gelip geçici bir trend değil. Bilimi daha hızlı, adil ve erişilebilir hale getirmek için büyük bir fırsat. DeSci büyüdükçe, araştırma ve yenilik anlayışımızı sonsuza dek değiştirebilir.

Sıkça Sorulan Sorular

DeSci Nedir?

DeSci Araştırmacılara Nasıl Fayda Sağlar?

DeSci Projelerine Yatırım Yapmanın Riskleri Nelerdir?

DeSci Alanında Gelecekteki Trendler Neler?

DeSci’ye Yatırım Yapmanın Riskleri Nelerdir?

2025 Yılında Yatırım Yapılabilecek En İyi DeSci Projeleri

Birisi DeSci Projelerine Nasıl Yatırım Yapabilir?

Referanslar

Bu makalede

Hızlandırılmış Ücretsiz Bitcoin Kursu

  • 100,000 öğrenci tarafından beğenildi
  • 7 gün boyunca hergün e-posta
  • Kısa ve eğitici; garantili!

Neden 99Bitcoins'e güvenebilirsiniz?

10+ Yıl

2013 yılında kurulan 99Bitcoins ekibi, Bitcoin'in ilk günlerinden beri kripto uzmanlarıdır.

90sa+

Haftalık Araştırma

50+

Uzman Katılımcılar

100k+

Aylık Okuyucular

2000+

İncelenen Kripto Projeleri

Disclaimer Icon
Uyarı
Kripto, yüksek riskli bir varlıktır. Bu makale bilgilendirme amaçlıdır; yatırım tavsiyesi içermez. Sermayenizin tamamını kaybedebilirsiniz. 99Bitcoins, bağlı linklerimiz üzerinden yapılan yönlendirmelerden komisyon alabilir. Tüm önerilerimiz kapsamlı bir inceleme sürecinden geçmektedir.
Seda Çalkap
Seda Çalkap

Blockchain, DeFi ve NFT alanlarında uzman bir kripto analistiyim. Güncel piyasa analizleri, stratejik öngörüler ve detaylı araştırmalarla yatırımcılara rehberlik sunuyor, kripto dünyasındaki trendleri profesyonel içeriklerle yakından takip ediyorum. Aynı zamanda, merkeziyetsiz finansın sunduğu fırsatları keşfetmek ve yatırımcılara doğru adımlar atmalarında... Daha Fazla Oku

başa dön