Blockchain Nedir? İşte Bu Teknolojinin Özeti

Blockchain nedir? Acaba “Bir sonraki büyük şey” mi? Bir girişim şirketi sizden blockchain tabanlı projelerine yatırım yapmanızı istediğinde, hayatınızda bir kez karşınıza çıkabilecek bir fırsatı mı kaçırıyorsunuz? 

Bu inceleme yazısında Blockchain teknolojisi nedir, sorusunun cevabını sizlere sunacağız. Blockchain nedir, sorusuna ait tüm detayları makalemizde sizlere anlatıyor olacağız. Hadi makalemize başlayalım!

Blockchain Nedir? İşte Bu Teknolojinin Özeti

Blockchain teknolojisi, kayıt defterini merkezi olmayan bir şekilde yönetmenin bir yoludur. Bu, herkesin kayıt defterini güncellemek ve sürdürmek için katıldığı anlamına gelir. Bu da sahteciliği pratik olarak imkânsız hale getirir.

Blockchain teknolojisi, merkezileşme sorununa iyi bir çözüm sunarken, aynı zamanda oldukça verimsiz ve yavaştır. Bu nedenle, yalnızca çözülmesi gereken sorun gerçekten merkezileşmeyle ilgiliyse kullanılmalıdır.

İşte Blockchain nedir ve bu teknolojinin kısa bir özeti hakkında detaylı bilgi. Blockchainin ne olduğu ve nasıl çalıştığı hakkında daha ayrıntılı bir açıklama istiyorsanız okumaya devam edin! İşte ele alacaklarımız: 

1. Gerçeği Sahte Olandan Ayırmak
2. Merkezi Otoritelerin Dezavantajları
3. Blockchain Teknolojisi Basit Terimlerle
4. Bir Blockchain’in 4 Temel Unsuru
5. Beşinci Unsur
6. Herkese Açık vs. Özel Blockchain
7. Sonuç – Blockchain Teknolojisi Dünyayı Değiştirecek mi?

1. Gerçeği Sahte Olandan Ayırmak

Blockchain teknolojisinin nasıl çalıştığını anlamadan önce, hangi sorunları çözmek için tasarlandığını kavramamız gerekiyor. Bu yüzden bir adım geri atıp size bir soru sormak istiyorum…

Günümüz dünyasında bir şeyin sahte mi gerçek mi olduğunu nasıl anlarız?

Örneğin, bir dolar banknotu, bir ehliyet, bir seçimdeki oy… Bunların geçerli olup olmadığını nasıl belirleriz?

Cevap mı? Bir kayıt tutuyoruz.

Mesela, her dolar banknotunun banka tarafından kayda geçirilen bir seri numarası vardır. Ehliyet numaranız DMV (Motorlu Taşıtlar Dairesi) tarafından kaydedilir. Oy verme kayıtları, kimin oy kullanıp kimin kullanmadığını takip etmek için tutulur; böylece aynı kişi iki kez oy kullanamaz.

Bir belgenin yasal olup olmadığını doğrulamak istediğinizde, ilgili otoriteye bakarsınız. Hatta Noterlerimiz vardır. Hükümet tarafından yetkilendirilmiş bu kişiler, bilgi veya kimliklerin geçerliliğini onaylayan ve kaydeden tanıklar olarak görev yapar.

Fark edeceksiniz ki tüm bu mekanizmaların ortak bir noktası var. Hepsi merkezidir. Bilgileri yayınlama ve doğrulama yetkisine sahip merkezi bir otorite her zaman mevcuttur. Bu otorite bir banka, bir devlet kurumu ya da bir kişi olabilir.

2. Merkezi Otoritelerin Dezavantajları

Merkezi otoriteler çok fazla güce sahiptir ve biliyorsunuz ki güç bazen yozlaştırabilir. Peki bu otoritelerden biri gerçekleri değiştirmek veya tarihi biraz eğip bükmek isterse ne olur?

Bu kulağa uzak bir ihtimal gibi gelebilir, ancak dünya tarihimiz de esasen tarihçilerin merkezi bir biçimde tuttuğu bir kayıttan ibaret. “Tarihi kazananlar yazar” sözü, gerçeklerin bazen iktidar sahipleri tarafından çarpıtılabileceğini bize anlatır.

Bunun mümkün olmadığını düşünüyorsanız, işte gerçek hayattan bir örnek:

Bugün, çoğu para aslında kimin kime ne kadar borçlu olduğunun bir kaydıdır. 2008’deki subprime krizi nedeniyle, ABD’de neredeyse bin şirket, daha önce var olmayan 630 milyar doların üzerinde bir miktar aldı. Bazı şirketlerin borçları ise tamamen silindi.

Kimileri bu kurtarma paketini haklı bulabilir. Ancak birilerinin ne kadar paranın kime ait olduğu veya kimin ne kadar borcu olduğuna dair kayıtları değiştirmeye karar verdiğini inkâr edemezsiniz. Bu gerçeği görmezden gelemeyiz.

İşte bu yüzden Bitcoin doğdu. Bitcoin, merkezi bir otoriteye duyulan ihtiyacı ortadan kaldıran ilk para biçimiydi. Onun kayıtları sadece merkez bankaları tarafından değil, herkes tarafından tutulur.

Herkesin gerçekleri takip edip doğrulaması, işlem defterini istediğiniz zaman istediğiniz gibi değiştiremeyeceğiniz anlamına gelir. Artık “hesap verebilir” olmak zorundasınız.

Ancak para, merkeziyetsizliğin rol oynayabileceği tek alan değildir. Araştırma yaparken eskiden güvendiğimiz o büyük ansiklopedi kitaplarını hatırlıyor musunuz?

Ansiklopedi Britannica, bilgi otoritesi olarak kabul ettiğimiz içerikleri yayınlamak için yüz tam zamanlı editör ve 4.000’den fazla katkı sağlayıcı çalıştırırdı. Bu editörlerin, hangi bilginin yer alacağına veya hangilerinin kınanıp onaylanacağına karar verme yetkisi vardır. Bunun ne büyük bir güç olduğunu hayal edin.

Ancak Ansiklopedi Britannica’nın son basılı cildi 2010’da çıktı.

Günümüzde bilgi çok daha merkeziyetsiz bir halde; 130 binden fazla aktif editör, farklı Vikipedi sayfalarını güncel tutuyor. Bu editörlerden birinin “şaşırıp” fark edilmeden yanlış bir şey yapma riski çok daha düşük, çünkü her düzenleme açıktır. Herkes tarafından doğrulanabilir.

Merkeziyetsizleştirme, yolsuzluk, dolandırıcılık ve manipülasyon riskini azaltır. Blockchain teknolojisi, merkeziyetsizleştirmeyi uygulamak için yeni ve yenilikçi bir yöntemdir.

3. Blockchain Nedir ve Bu Teknolojiyi Basitçe Anlamak

Blockchain teknolojisi, merkeziyetçilik sorununa bir çözümdür. Herkes tarafından, herhangi bir merkezi otoriteye ihtiyaç duymadan kayıt tutulmasını sağlayan bir yöntemdir. Bu yöntem, sahteciliği neredeyse imkânsız hale getiren merkeziyetsiz bir defter tutma sistemidir.

Yani, bu kadar çok göz her şeyi izleyip doğrularken, kuralları fark edilmeden çiğnemek gerçekten zordur.

Peki neden buna Blockchain (Blok Zinciri) denir?

Şöyle düşünün: Ortaklaşa tuttuğumuz bir defterde birçok sayfa kayıt olduğunu hayal edin. Her sayfa, kendinden önceki sayfanın bir çeşit özet bilgisiyle başlar.

Eğer önceki sayfadaki bilgileri değiştirirseniz, mevcut sayfadaki özeti de değiştirmeniz gerekir. Yani bu sayfalar aslında birbirlerine bağlıdır, bir zincir oluştururlar.

Teknolojik terimlerle ifade edecek olursak, bu sayfalara “blok” denir. Her blok, bir önceki bloğun verilerine bağlı olduğu için, ortaya bir “blok zinciri” ya da “Blockchain” çıkmış olur.

Birçok kişi, Bitcoin’in gizemli mucidi olan Satoshi Nakamoto’nun Blockchain teknolojisini yarattığını düşünür. Teknik olarak, o sadece Blockchainin ilk gerçek hayattaki uygulamasını, yani Bitcoin’i geliştirdi.

Aslında “blockchain” kelimesi, Satoshi’nin orijinal teknik dökümanında (whitepaper) hiç geçmez. Ona en yakın ifade, “chain of blocks” (bloklar zinciri) şeklindedir.

Pro İpucu: Blockchain işlemleri dünyasına dalmak ve işlem verilerini analiz etmek istiyorsanız, bir blok gezgini kullanmanız gerekecektir. 

Blockchain ile ne yapılır?

Blockchain nedir açıkladık. Şimdi Blockchain ile neler yapılır bakalım.

Blockchain ile güvenli, şeffaf ve merkeziyetsiz çözümler sunarak birçok sektörde yenilikçi uygulamalar gerçekleştirebilirsiniz. Bu teknoloji, finans, sağlık, tedarik zinciri, sanat ve daha pek çok alanda devrim yaratma potansiyeline sahiptir.

En iyi blockchain hangisi?

• Kapsamlı Akıllı Sözleşmeler ve dApps İçin: Ethereum.
• Düşük Maliyet ve Hızlı İşlemler İçin: Binance Smart Chain veya Solana.
• Çevre Dostu ve Sürdürülebilirlik İçin: Cardano.
• Çok Zincirli Uygulamalar İçin: Polkadot veya Avalanche.
• Değer Saklama ve Güvenlik İçin: Bitcoin.

Seçiminiz, projenizin ihtiyaçlarına, maliyet beklentilerine ve ölçeklenebilirlik gereksinimlerine bağlı olarak değişecektir.

Blockchain güvenilir mi?

Evet, blockchain teknolojisi:

• Değiştirilemez yapısı, merkeziyetsizlik, kriptografi ve konsensüs mekanizmaları sayesinde güvenilir bir platform sunar.
• Ancak, güvenilirlik kullanılan blockchain türüne, konsensüs mekanizmasına ve kullanıcı uygulamalarına bağlıdır.

Küçük ve merkezi blockchain ağları ile insan hataları gibi faktörler güvenliği etkileyebilir. Bu nedenle, güvenilirliği sağlamak için doğru ağın seçilmesi ve güvenlik önlemlerinin alınması önemlidir.

4. Bir Blockchainin Dört Unsuru

Artık blockchain nedir ve teknolojisinin ne olduğunu bildiğinize göre, yanıtlamamız gereken iki büyük soru daha var – “Aslında nasıl çalışır?” ve “Blockchain geleceğimizi değiştirecek mi?”

İlk soruyla başlayalım. Bu soruyu farklı bir şekilde ifade etmek istersek – “Herkesin kayıt oluşturmasına, doğrulamasına ve güncellemesine imkân tanıyan bir sistemi nasıl kurarım?” şeklinde sorabiliriz.

Bu noktada, bir blockchainin kendi kendine işleyebilmesi için dört önemli unsura ihtiyaç duyduğunu söyleyebiliriz.

Eşler Arası (Peer-to-Peer) Ağ

Eşit haklara sahip düğümlerden (node) oluşan bir bilgisayar ağı. Bu ağa herkes dâhil olabilir. Aslında bugün internetle zaten sahip olduğumuz şey tam da budur. Bu ağa ihtiyacımız var çünkü uzaktan birbirimizle iletişim kurabilmemizi ve veri paylaşabilmemizi sağlar.

Kriptografi

Kriptografi, düşmanca bir ortamda güvenli iletişimin sanatıdır. Bu sayede, kötü niyetli taraflar etrafta olsa bile mesajları doğrulayabilir, kendi mesajlarımın gerçekliğini kanıtlayabilirim.

İlk unsuru, yani herkese açık eşler arası ağı hatırlayın. Ağa kötü niyetli kişiler de katılabilir. İletişim kurabilmek güzel, ancak bu iletişimin bozulmadan, olduğu gibi karşı tarafa ulaştığından emin olmam da gerekir. Bu nedenle kriptografiye ihtiyaç duyarız.

Konsensüs Algoritması

Teknik “algoritma” kelimesinin yerine “kural” kelimesini kullanabilirsiniz. Bu, kayıtlarımıza yeni bir sayfa (blok) eklerken hangi kurallara uyacağımız konusunda bir anlaşmaya varmamız gerektiği anlamına gelir.

Farklı türde konsensüs kuralları mevcuttur. Bitcoin durumunda, “İş İspatı” (Proof of Work) olarak bilinen bir konsensüs algoritması kullanılır.

Bu algoritma der ki, defterimize yeni bir sayfa ekleme hakkı kazanmak için bir matematik probleminin çözümünü bulmanız gerekir. Bu çözüm, belirli bir hesaplama gücü ve enerji tüketimi gerektirir.

Ağdaki bilgisayarlar (düğümler), problemi çözmek için sürekli hesaplamalar yapar. Bu süreçte oldukça fazla enerji harcar. Yani aslında çok iş yaparlar. Bu nedenle, biri problemi çözen sayıyı bulup ağa gösterdiğinde, bir çeşit “iş kanıtı” (proof of work) sunmuş olur.

Bunu, bilgisayarın “Bakın, bu problemi ilk ben çözerken epey enerji harcadım, dolayısıyla sıradaki sayfayı ben yazmaya hak kazandım” demesinin bir yolu olarak düşünebilirsiniz.

Tabii diğer konsensüs algoritmaları da vardır. Bu bahsettiğimiz gibi çok fazla enerji gerektirmeyebilir. Burada sadece Bitcoin blok zincirinin kullandığı algoritma tipinden örnek verdik.

Farklı algoritmaların artıları ve eksileri vardır, ancak merkeziyetsiz bir defter işletmek istiyorsanız, bu tür bir algoritma seçmeniz gerekir. Aksi takdirde, bu kadar çok kişinin yer aldığı bir ağda bir uzlaşıya varmak gerçekten zor olur.

Ceza ve Ödül

Bu unsur aslında oyun teorisinden türetilmiştir. İnsanların her zaman kurallara uymasını kendi çıkarlarına en uygun hale getirmeyi amaçlar.

Şu ana kadar, güvenli iletişim kurabilen ve fikir birliğine (konsensüs) ulaşmak için belirli kurallara uyan bir ağ oluşturduk. Şimdi, kayıtlarımızı korumamıza ve yeni sayfalar eklememize yardımcı olan insanlara bir ödül vererek bu unsurları birbirine bağlayacağız.

Bu ödül, her fikir birliği sağlandığında ve zincirimize yeni bir blok eklendiğinde verilen bir token veya kripto paradır.

Öte yandan, sistemi kandırmaya veya manipüle etmeye çalışan kötü niyetli oyuncular harcadıkları hesaplama gücü nedeniyle kaybedilecek paralarından olur. Ya da sahip oldukları coinler ellerinden alınabilir.

Sonuç olarak, hatırlanması gereken en önemli şey, ceza ve ödül sisteminin psikolojik davranışlar üzerine kurulu olduğudur. Bu sayede sistemin kurallarına uymak zorunda olduğunuz için değil, kurallara uymanın çıkarınıza olduğu için uyarsınız.

Bu, bir blok zincirinin nelerden oluştuğuna dair oldukça genel bir açıklamaydı. Bu sürece biraz daha derinlemesine bakmak isterseniz, Bitcoin madenciliği hakkındaki yazımıza göz atabilirsiniz. Bu yazı, Bitcoin hakkında hazırladığımız 7 günlük hızlı eğitim serimizin bir parçasıdır.

5. Beşinci Öğe

İşte karşınızda blockchain teknolojisini oluşturmak için gerekli dört öğe – eşler arası bir ağ, kriptografi, bir konsensüs algoritması ve ceza-ödül mekanizması. Ancak, aslında sentezlenemeyen beşinci bir öğe daha var… Piyasa benimsemesi.

Şöyle düşünün, beş kişilik bir grubun konsensüs algoritmasıyla bir defter paylaşması pek de merkeziyetsiz sayılmaz. Çünkü sisteme katılan yeterince insan yok.

Ayrıca, bir benimseme söz konusu değilse, coinimizin de bir değeri olmaz ve dördüncü öğe olan ceza-ödül mekanizması pek etkili olmaz.

Gerçek anlamda merkeziyetsizlik ve dolayısıyla değişmezlik (immutability) ancak belirli bir sayıda kullanıcıya ulaşıldığında ortaya çıkar. O noktada, o blok zincirinin coini genellikle değer kazanmaya başlar.

Peki geniş çaplı piyasa benimsemesini ne tetikler? Bunu söylemek zor. Bitcoin örneğinde, ilk kullanım karanlık ağ (dark web) üzerinden gerçekleşti. İnsanlar Bitcoin’i uyuşturucu ve benzeri yasa dışı şeyler için ödeme aracı olarak kullandılar.

O zamandan beri daha fazla insan Bitcoin ve blockchaini araştırmaya başladı ve sunduğu faydaları ister pratikte ister yatırım aracı olarak fark etti.

Yani özetle, gerçekten açık, halka açık, merkeziyetsiz bir blok zinciri için gereken beş öğe bunlardır.

Bugüne kadar, 1.000’den fazla gerçekten bağımsız katılımcıya sahip çok az sayıda blok zinciri var. Bu nedenle gerçekten merkeziyetsiz sayılabilecek birkaç proje Bitcoin, Ethereum ve Monero gibi örneklerdir.

Bir blok zincirini hayata geçirmenin çok zor göründüğünü düşünüyorsanız, tamamen haklısınız. Ancak işte tam bu noktada Ethereum devreye giriyor. 

Ethereum, tüm bu beş öğenin zaten çalışır durumda olduğu bir “Kendin Yap” (Do It Yourself) blok zinciri platformudur. Tek yapmanız gereken, onun üzerine doğru çözümü inşa etmektir.

6. Halka Açık vs. Özel Blok Zincirler

Özel bir blok zinciri, kimlerin deftere katılabileceğini filtreleyen ve sınırlayan protokolleri veya kuralları ifade eder. Nasıl internet herkese açıkken, bir şirketin dahili bilgisayar ağı olan intranet sadece belirli kişilere açıksa, özel bir blok zincir de aynı mantığa sahiptir.

Bazı şirketlerin iç süreçlerini iyileştirmek için özel blok zincirler kullanabileceğini tahmin ediyorum. Ancak bunun merkeziyetsizleşme ile ilgisi olmadığı için pek heyecan verici bir şey değil.

Bu konuyu biraz daha vurgulamak için halka açık, herkesin erişebildiği blok zincirleri ile kapalı, özel blok zincirleri kıyaslayalım.

Halka açık bir blok zinciri herkesin katılımına açıktır, ulusötesidir ve sınırsızdır. Sansüre dayanıklıdır. Herhangi bir üçüncü taraf gerektirmez. Ayrıca nötrdür  “iyi”, “kötü”, “yasal” veya “yasa dışı” işlem gibi kavramlar yoktur; sadece “geçerli” veya “geçersiz” işlem vardır.

Öte yandan, özel bir blok zinciri ise yalnızca yetkilendirilmiş katılımcılara açıktır. Birkaç varlık tarafından yönetilir.

Andreas Antonopoulos’un sözleriyle, çoğu özel blok zinciri vakasında aslında bir blok zincire ihtiyacınız yoktur. Katılımcılar arasında bir elektronik tablo (spreadsheet) paylaşmanız yeterlidir.

Blok zinciri fikri, bir süreci genel halk aracılığıyla merkeziyetsizleştirme fikrine dayanır. Özel bir blok zinciri ise bunun tam tersini yapar.

Halka açık bir blok zincirinin özellikleri ise muazzam faydalar sunar.

Tek bir hata noktasına sahip değildir. Kayıtlar değiştirilemezdir (tamper-proof), yani bozulmaya karşı korumalıdır. Son olarak sansüre dayanıklıdır. Konsensüs kurallarına uyduğu sürece bir kaydı gerçekten kaldıramaz ya da yayınlanmasını engelleyemezsiniz.

7. Sonuç – Blockchain Teknolojisinin Geleceği

Blockchain teknolojisi bir sonraki büyük şey mi?

Muhtemelen blockchain teknolojisini kullanarak bir sorunu çözmeye çalışan çeşitli girişimler duymuşsunuzdur. Böyle bir şirket hakkında bir şeyler duyduğumda genelde iki soru sorarım:

1. Halka açık mı yoksa özel bir blok zincir mi kullanıyorlar? Eğer halka açık bir blok zincir kullanmıyorlarsa, burada çok da çığır açıcı bir durum yok demektir.
2. Gerçekten bir blok zincire ihtiyaçları var mı?

Bu dersin başında, merkeziyetçiliğin tehlikelerinden bahsetmiştim. Ancak bu tehlikeler, ortada büyük bir değer varsa anlamlıdır.

Örneğin, eczanedeki sıra merkezi bir şekilde yönetiliyor ama umursamıyorum. Çünkü ortada çok büyük bir risk yok ve bu şekilde yönetmek aslında daha verimli.

Blockchain teknolojisi merkeziyetsizleşme konusunda gerçekten iyi. Ancak aynı zamanda çok verimsiz, yavaş ve enerji tüketimi yüksek.

Örneğin, Bitcoin ağı bir işlemi onaylamak için ortalama 10 dakika alır. Bu, 7-11’de bir fincan kahve satın almak için ideal bir bekleme süresi değil.

Blockchain teknolojisini çözümünüz olarak seçmenizin tek nedeni, sorununuzun aslında merkeziyetçilik olmasıdır.

Eğer bir şeyi merkeziyetsizleştirmeniz gerekmiyorsa, muhtemelen bir blok zincir teknolojisine de ihtiyacınız yoktur. Merkezi bir çözümle daha iyi sonuç alırsınız. Hatta muhtemelen daha verimli çalışacaktır.

Özetle, Blockchain teknolojisi gerçekten çığır açıcıdır. Ancak şu anda sadece bir avuç kullanım senaryosu gerçekten ona ihtiyaç duymaktadır.

Asıl soru şu:
Şu an için dünyamız, Bitcoin’in sunduğundan daha karmaşık blockchain uygulamalarına hazır mı?

2000’lerin başında pek çok Amazon, Google ve Facebook benzeri şirket vardı. Bu şir sundukları değişimler karşılık bulmadı… Bugün de pek çok blockchain girişimi aynı kaderi paylaşıyor.

Blockchain teknolojisi ve gerçek dünyadaki kullanım alanları hakkında daha teknik ve derinlemesine bilgi edinmek istiyorsanız, araştırma yapabilirsiniz. Bu konuda son derece ayrıntılı Moralis Academy kurslarına göz atmanızı öneririm.

Sonuç olarak, “Blockchain nedir?” sorusunun cevabı, sadece teknolojik bir tanımı aşan geniş bir yelpazeyi kapsar. Blockchain, merkeziyetsiz kayıt tutma sistemiyle, sahtekarlığı neredeyse imkansız hale getirir. Veri güvenliğini ve şeffaflığı maksimum seviyeye çıkarır.

Bu teknoloji, finansal işlemler başta olmak üzere birçok alanda devrim yaratma potansiyeline sahiptir. Gerçek dünya uygulamaları ve geniş çaplı benimseme ile, Blockchain teknolojisi, geleceğin dijital altyapısını şekillendirmeye devam edecek. Kullanıcılarına tam kontrol ve güven sunacak.

Eğer siz de bu devrimsel teknolojinin getirdiği fırsatlardan faydalanmak istiyorsanız, Blockchain hakkında daha fazla bilgi edinmek için şimdi harekete geçin.

Siz blockchain teknolojisi hakkında ne düşünüyorsunuz? Başka sorularınız var mı? Aşağıdaki yorum bölümünden bize bildirebilirsiniz.